Пред Божик, зад Божик дома да си

Божик е голем православен празник кој се празнува на 7 јануари, кога се слави раѓањето на Исус Христос. Бадник се прославува ден пред Божик и претставува последен и најстрог ден на божикниот пост, како и голема среќа, бидејќи претходи на денот на Исусовото раѓање

За Божик и Бадник се врзуваат најубавите обичаи и обреди бидејќи се сосредоточени на семејството и домот, а постот и обичаите придонесуваат за благосостојба, духовна исполнетост и мир во домот. Божик е голем православен празник кој се празнува на 7 јануари, кога се слави раѓањето на Исус Христос. Бадник се прославува ден пред Божик и претставува последен и најстрог ден на божикниот пост, како и голема среќа, бидејќи претходи на денот на Исусовото раѓање. Еве какви се обичаите на Бадник и Божик.

Бадник

Бадник името го добил по гранка од даб – бадник која се сече на тој ден, се внесува дома и се пали. Постојат разни обичаи кои се врзуваат за овој ден, а малку од нив се одржале до денес. Еден од таквите стари народни обичаи за Бадник е домаќините уште во рана зора да одат и да сечат бадник, кој потоа до вечерта го чуваат покрај куќата, пред да го внесат и стават на огништето. Денес обичаите се приспособени на времето во кое живееме, па за Бадникот најчесто се купува на пазар навечер или на самото утро на Божик, се носи дома и се става покрај икона.

Рано наутро, на Бадник децата одат по куќи и пеат разни песни пред домаќините.

Тие ги симболизираат ангелите, а пеењето по куќи значи дека веста за Христовото раѓање ќе се прошири насекаде. Децата ги симболизираат пастирите, а домот, каде што одат ја симболизира пештерата во која е роден Младенецот. Постои уште една симболика. Децата се Господ Исус Христос и затоа добиваат дарови, а домаќините се симбол на мудреците кои ги принеле даровите пред Младенецот.

Семејството на Бадник се собира на заедничка вечера и според обичајот оваа вечер не се оди на гости.

Се прави богата, посна трпеза. Домаќините се трудат да принесат од сè по нешто за да им биде богата трпезата во текот на целата година. Се меси погача, а во некои места се прават зелници во кои се става паричка. Се верува дека оној кај кого ќе падне паричката ќе го следи среќа во текот на целата година. Најчесто се подготвуваат риба, подварок или грав, со салата од зелка или компир. За ручек се пие и чаша црно вино со семе од дрен, за среќа и радост во текот на цела година.

Средината на масата, традиционално се украсува со плетена кошница полна со житарки и сушено овошје. Обичајот за сечењето на бадниковото лепче се поврзува со витлеемските пастири. Тие, на знакот на Ѕвездата дека се родил Исус Христос Спасителот, насекле гранки од бадник и ги однеле во пештерата да запалат оган и да го стоплат бебето Исус и неговата мајка.

Пред почнувањето на вечерата на која сите се собрани, домаќинот ја благословува трпезата, го крши кравајчето, а некаде го дели зелникот, на толку делови колку што има членови во семејството, оставајќи уште дел за Бога и дел за куќата.

Исто така, вечерта во огнот се става бадниково гранче кое се смета за најздраво дрво, за да бидат здрави сите во семејството.

Дел од божикните празници се коледарските огнови кои се палат вечерта пред Бадник. Ова е поврзано со обичајот, наречен Коледица или Коледе. И во минатото, но и денес во селата и градовите во сите краишта во Македонија, поголеми или помали групи на луѓе палат огнови и пеат песни, а денес се избира и кум, кој обезбедува погача со паричка. Оној кај кого ќе падне паричката, наредната година станува кум.

Верувања за Бадник

Се верува дека на овој ден или оваа вечер треба да се врати се што е позајмено и да се смириме со сите со кои сме се расправале, за целата наредна година да помине во мир и слога. Во градовите обичајот е изменет, па така не е необично да се видат многу луѓе собрани крај црковните порти како заеднички палат бадниково гранче, се веселат и пеат православни песни.

Според верувањата на Бадник ништо не се изнесува од домот, ниту се позајмува бидејќи не е добро она што припаѓа на куќата да биде надвор од неа на Божик.

Се верува дека на бадниковата вечер не треба да се заспие додека гори бадникот, бидејќи се верувало дека домашните ќе умираат без предзнак.

Според народното верување, ореви се јадат само вечерта на Бадник, додека во останатите денови од Божик не треба да се посегнува по нив, за да не се страда од чиреви.

Божик

Божик е највесел православен празник со кој се слави раѓањето на Исус Христос и се слави три дена. Божикното утро почнува така што во рана зора се слушаат ѕвона од сите православни цркви и храмови; се облекува свечена облека и се оди во црква на Божикна литургија; луѓето се поздравуваат и отпоздравуваат со зборовите Христос се роди и Навистина се роди.

Меѓутоа, во градовите, состојбата е малку поинаква и многу граѓани литургијата ја гледаат на ТВ-екраните.

За Божик има и разни обичаи. Еден од нив е првиот човек што ќе ни влезе дома на Божик да е пријател на куќата кој треба на домот и домашните да донесе здравје, среќа, благосостојба и мир. Симболично, тој ги претставува тројцата мудреци кои ја следеле ѕвездата од Исток и кој родениот Исус го дарувале со темјан, злато и мириси. По тој повод, постојат многу ритуали кои ги прави – ја отвора вратата од печката или шпоретот, го распалува огнот изговорувајќи ја бројаницата: – Колку искри толку среќа, колку искри толку пари… привикувајќи така благосостојба за домот во кој дошол. Потоа, домаќинката на куќата го дарува со соодветен подарок.

Исто така во некои делови, во раното божикно утро, домаќинката меси погача, во која става паричка, одозгора се боцка со гранче од бадник и се пече. Порано во погачите се ставало и семе од дрен, за здравје, семе од грав, пченка, пченица и делови од Бадникот. Погачата претставува дел од прославата на Божик и кога е печена се поставува на трпезата, се врти како колач, се полива со вино и на крај се крши на толку делови колку што има членови дома. Се верува дека на тој што ќе му падне паричката, ќе биде среќен во текот на целата година. По кршењето, следува честитање на празникот и ручек, кој е прв мрсен оброк по долгиот пост.

Верувања за Божик

Често се вели дека она што го правите на Божик ќе го правите цела година.

Според традицијата на Божик се јаде прасечко или јагнешко месо, додека мисирката и пилешкото не смее да се јадат затоа што живината се смета дека е симбол на назадување, бидејќи тие животни фрлаат земја зад себе.

Исто така, на денот на раѓањето Христово не смее да има караници во домот за домашните да не ги следи лоша среќа преку целата година.

Со овој ден е поврзано и уверувањето дека на Божик не се вршат тешки работи, како и на секој друг празник. Тоа е ден за опуштање и разговор со семејството, без тешки теми, а за време на јадењето никој не треба да станува, домашните ги чекаат другите, и дури кога сите ќе завршат, сите треба да станат истовремено, затоа е важно во текот на овој период семејството да биде заедно и сложно.

На Божик, рано утрото почнува Богослужба во црквите. Причесната следува по службата кога искараните треба да се помират и да се поканат меѓу себе на гости.

Во некои села во Македонија по Богослужбата девојките одат по овоштарниците и ги врзуваат дрвјата, за да се сочуваат од разни болести и да бидат плодни. Овој обичај е проследен со песни.

Исто така, со Божик е поврзана и поговорката, „Пред Божик зад Божик дома да си“, што има значење дека за време на големиот празник треба да се биде дома во кругот на семејството и тука да се слушне и да се прослави радосната вест за раѓањето на Спасителот.