Необјавен текст на Блаже Конески претставен на 6. Отворени денови на Институтот за македонски јазик

18.10.2021 Oktomvri Ponedelnik

Непознат ракопис што на три страници го напишал Блаже Конески и му го посветил на Никола Јонков Вапцаров беше претставен денеска на почетокот на шестите Отворени денови на Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“.

Д-р Марија Коробар-Белчева рече дека необјавениот текст на Конески, насловен „Вапцаров меѓу македонските писатели“, го нашла во оставнината на Перо Коробар, прв директор на првото Државно книгоиздателство на Народна Република Македонија. Најден е во бел плик, веројатно, рече таа, случајно заборавен и од авторот, и од оној што требало да го објави.

Текстот бил потпишан од Конески како претседател на Друштвото на писателите на Македонија и е без датум, но според јазичните особености, пред сè употребата на глаголската форма со наставка -уе, се претпоставува дека е напишан во 1947 година (пет години по стрелањето на Вапцаров во Софија) затоа што, рече Коробар-Белчева, промената на глаголските форми од -уе во –ува било усвоено подоцна, на 6 април 1948, на предлог Правописната комисија на Министерството за просвета. – Ова е едноставен ракопис кој го доживеав како внатрешна потреба на авторот да се претстави една вистинска возбуда, полна со топли сеќавања за поезијата и за поврзаноста на Вапцаров со родната Македонија… На крајот од ракописот, Конески поентира со зборовите: „Вапцаров со срце ја преживуваше романтиката на македонската национална пробуда, па затоа и тој е меѓу нас, меѓу македонските писатели. Тој создаваше на бугарски јазик, што е сосема разбирливо, но по содржината на својата поезија, тој е посврзан и со македонската литература“, рече Коробар-Белчева.

Шестите Отворени денови на Институтот за македонски јазик годинава се во знакот еден век од раѓањето на Блаже Конески и 95 години од смртта на патронот на Институтот – Крсте Мисирков, како и 30 години од независноста на државата.

Директорката на Институтот, Елена Јованова-Грујовска, истакна дека македонистиката денес ги има сите предизвици што ги имал и Блаже Конески во 1948 година – борбата за македонскиот јазик.

-Но ние сме во многу подобра позиција зашто Конески и неговите современици му докажаа на светот дека македонскиот јазик има свој историски развој, има свои дијалекти, лексикографски трудови и истражувања, изјави Јованова-Грујовска. Во изјава за медиумите таа нагласи дека негирањето е од дел од бугарските лингвисти кои тврдат дека не постои македонски јазик, но дека нивната битка е изгубена, бидејќи, како што рече, светската наука и вистината се на наша страна.

-Минатата година беа подготвени четири монографии за да му покажеме на светот за досегашните истражувања. Институтот подготви зборник на трудови „Погледи за македонскиот јазик“ во кој има над 50 странски лингвисти кои го проучуваат македонскиот јазик, рамноправно со сите други словенски и европски јазици. Тоа покажува дека битката што ја водат група бугарски лингвисти е изгубена и дека науката и вистината се на наша страна, додаде Јованова-Грујовска.

Никола Стојановски, прв претседавач на Собранието на независна Македонија во 1991 година, на отворањето на манифестацијата во Институтот истакна дека растел во време кога морало да се зборува на српски и потоа на бугарски јазик, и зашто зборувал македонски бил исклучен од гимназија.

-Затоа, вие сте среќна генерација зашто од раѓање може да зборувате на мајчин јазик… Уште од мојот детски крик говорев и не се срамев да говорам на македонски јазик. Ме радува фактот што во овие 30 години независност тој сè повеќе се изучува на високообразовните институции, а особено на Институтот за македонски јазик, на историски и на современ план. Важен чекор е што тој се изучува и во дијаспората. Нема поголема гордост кога ти го признаваат јазикот, рече 98-годишниот Стојановски.

Шестите Отворени денови на Институтот за македонски јазик ќе траат до 22 октомври и ќе вклучат дводневна (среда и четврток) меѓународна научна конференција „Македонскиот јазик – извор на научни лингвистички истражувања“, одбележување 25 години од првите „Денови на Благоја Корубин“, заедно со сто години од неговото раѓање, а в петок, под покровителство на претседателот Стево Пендаровски ќе биде посетена спомен-куќата на Конески во Небрегово.

На отворањето на петдневната манифестација беа наведени и проектите меѓу две нејзини изданија, како објавата на електронско издание на Толковниот речник (makedonski.gov.mk) под покровителство на Владата, како и отворањето на Спомен-собата на Мисирков во Институтот. Им беше оддадена почит и на двајца поранешни директори на Институтот за македонски јазик кои починаа меѓу петтото и шестото издание на Отворените денови – Трајко Стаматоски и Снежана Веновска-Антевска.