Ексклузивно откритие: Патот „Виа Игнација“ исцртан на пронајдената географска карта од 19 век во При

08.11.2021 Noemvri Ponedelnik

Ексклузивно откритие: Патот „Виа Игнација“ исцртан на пронајдената географска карта од 19 век во Прилепскиот архивСпоред директорката на Прилепскиот архив, Елена Чагороска, досега нема сретнато така да е исцртана „Виа Игнација“ на мапа. „Колку што имам податоци, ‘Виа Игнација’ прват е прикажана на мапа. Инаку, патот е граден 146 година од нашата ера. Граден е 44 години, според археолошките истражувања. Ова нека биде поттик за натамошни истражувања“, вели Чагороска

На неодамна пронајдениот раритетен документ од османлискиот период во Прилепскиот архив, а кој има големо историско значење бидејќи потврдува историски места и културни обележја во нашата земја, се смета, дека за првпат на мапа е прикажан познатиот римски трговски пат „Виа Игнација“ што поминувал низ Македонија.

Како што посочува директорката на прилепскиот архив, Елена Чагороска, досега нема сретнато така да е исцртана „Виа Игнација“ на мапа. „Колку што имам податоци, ‘Виа Игнација’ прват е прикажана на мапа. Инаку, патот е граден 146 година од нашата ера. Граден е 44 години, според археолошките истражувања. Во изградбата учествувало месното население. Целта на патот бил да се поврзе Истокот со Западот, односно Јадранот до Солун, па во Византија, Цариград, денешен Истанбул. А кога се поврзува од Битола преку Прилеп, Велес, Скопје, Куманово, тоа сѐ уште не знаеме. Инаку, како исцртана на мапа, првпат е прикажана ‘Виа Игнација’. Ова нека биде поттик за натамошни истражувања, зашто имам сознанија, во Радожда, повеќе од еден километар ‘газиме’ по ‘Виа Игнација’. Исто и кај Хераклеја еден период беше пронајден дел од патот. Целта било преку патот Римското царство да се прошири економски, политички и стратешки“, посочува Чагороска.

Инаку, Државниот архив во октомври објави дека картата е откриена при тековно работење врз архивскиот фонд во Архивот во Прилеп, а ја пронашле Елена Чагороска и Мустафа Алиоски. Станува збор за географска карта на која се прикажани повеќе населени места, историски, културни и црковни обележја во околината на Прилеп, а која датира од 28. 9. 1883 година. Според директорот на Државниот архив, Емил Крстески, картата е големо историско богатство, а е изработена на специфична хартија и е напишана на старотурски јазик и арапско писмо.

„На картата е прикажан имот на чифлиг во с. Крстец од 109 декари во сопственост на Хусреф бег – паша со две воденици и Ан, кои ги подарува на жители од с. Крстец по законски пат со учество на селскиот совет. Во четири печати напишани се имињата на членови на селскиот совет: Стојан, Ангеле, Дамјан (Дамјан е името на претседателот на селото – Мухтар), Ристе, Мира, Наумче, Коле, Петко, Диме и Ачко“, посочија тогаш од Државниот архив.

Ова го потврдува и Чагороска, истакнувајќи дека тогашниот Хусреф бег-паша, заминувајќи од Прилепскиот регион, на месното население му го подарил имотот со ниви, воденици и ан, а сакал да ја покаже вредноста на имотот, но и дека Прилеп се наоѓа до битни крстосници.

„Интересната карта ја пронајдовме во одделението за имотно-правни работи, во подарување имоти и беше сместена во документите од 1952 година. Станува збор за многу значајна историска карта која има обележја од многу значајни историски места и знаменитости. Не е толку интересен подарокот на имотот што го дал Хусреф бег-паша при заминувањето од прилепската територија, но интересен момент е што на делот од Прилеп што е на оваа карта, се опишуваат патиштата кои Прилеп го поврзуваат со Велес. Тоа се два патa – едниот преку Крстец, другиот преку селото Присад. Најважниот дел што нѐ изненади, и многу ми е драго што е тоа првпат во земјава. За да покажат колку е значајно местото од каде се подарува имотот, исцртано е со кои градови Прилеп се поврзува. Покрај тоа што се поврзува со Битола, интересно е дека е прикажан патот ‘Виа Игнација’. Прикажан е и во еден дел, во друг сооднос од картата, и тоа ‘Виа Игнација’ од Драч, Албанија, поврзувајќи ги Радожда, Струга, Охрид-Лихнида, Ресен, Битола-Хераклеја до Лерин и потоа до Солун. Даден е тој дел од ‘Виа Игнација’. Од Битола, даден е друг пат кој се поврзува со Прилеп. Кога и во кој период е поврзан, не знаеме. Но, битен ни е стариот пат што е користен во тој период“, објаснува Чагороска.

Географската карта или мапа е многу голем доказ за обележјата во Прилепскиот регион. Прецизно се дадени обележја, височини, реки.

„Освен тоа што Прилеп се потврдува како геостратешки, трговски град, поврзан со многу патишта и комуницира со тогаш важни градови со поголем економски развој, битно е што го опишува и делот од Прилеп кој, до ден-денес, е познат со историските обележја. На пример, како Дервенските кули, односно Дервенскиот премин дадено со надморските височини до врвот. На мапата се обележани местата кои Бегот ги подарува на населението, конкретно на жителите на селото Крстец, 109 декари со две воденици и Ан каде одморале патниците, а обележани се и воденици каде се сливале две води. Опишано е местото и ден-денес познато во Прилеп – Поводенци. Тоа е една убава приказна која се поврзува. Се споменуваат повеќе објекти кои во 1883 година се прикажани на мапата. Не само што го обележале имотот што се продава, туку обележувале точно на кој начин е добиено одреденото место. За сето да има правна основа, постоел судски совет, а е верификувано на печатите на мапата. Судскиот совет бил составен од селаните и на непристрасен начин бил доделен имотот. На мапата се прецизни податоците за висина на планина, одредени места, раздел на водите на реките и сите па и најмали села покрај двата пата кои воделе до Велес. Не очекувавме дека ќе биде прикажана ‘Виа Игнација’, тоа е големо изненадување за нас. Многу труд вложи колегата Мустафа Алиоски од османлиското одделение при Државниот архив и многу прецизно ја објасни мапата“, додава директорката на прилепскиот архив. Податоците од необичната, раритетна мапа што ја пронајде Прилепскиот архив со превод, електронски ќе се внесат за да бидат поттик за истражувачите. „Картата не само што зборува за нашето минато, туку е и солидна основа за натамошни истражувања на нашите историчари, топографи и географи“, велат од Државниот архив.