„Горан во Драмски“ – монографија за нераскинливата врска на големиот писател и значајниот театар

Монографијата ги отсликува почетоците и долгогодишната работа на Стефановски како драмски писател и во неа автентично се претставени и моменти од неговата соработка со режисерите и неколку генерации актери кои се развивале, оживувајќи ги неговите дела во Драмскиот театар. Инаку, Стефановски напишал над 30 драмски текстови, од кои над 14 премиерно се изведени на сцената на Драмски. Приредувач на изданието е Александра Бошковска

„Театарската претстава е призрак што живее само во рамките на времето дури се игра, дури се гледа. На секоја изведба исчезнува по малку, за еден ден, кога ќе ѝ помине рокот, да биде симната од репертоар и укината. Не постои витрина во која е складирана, уредно спакувана во чиста и цврста кутија од која ќе може да ја извадите и пак да ја погледнете. Зад неа остануваат сеќавања, фотографии, запишани импресии, по неколку награди што ги освоила (доколку ги освоила) и штури податоци, имиња и бројки. А нив, за среќа, може да ги собереме во кутија. Е оваа книга е токму тоа: миризлив и подреден ковчег полн богатства што на театарските сладокусци на денешницата ќе им овозможи едно насочено патување во театарското минато, а на театарските професионалци цврста појдовна точка за нивно детално допроучување“, пишува во воведот на монографијата посветена на Горан Стефановски „Горан во Драмски“ Александра Бошковска, приредувач на изданието.

Диво месо

Монографијата ги отсликува почетоците и долгогодишната работа на Стефановски како драмски писател и во неа автентично се претставени и моменти од неговата соработка со режисерите и неколку генерации актери кои се развивале, оживувајќи ги неговите дела во Драмскиот театар. Инаку, Стефановски напишал над 30 драмски текстови, од кои над 14 премиерно се изведени на сцената на Драмски.

„Книгата ја составував прилично изолирано и осамено, минатата година, во специфични услови на страв и неизвесност. За среќа, поседував еден голем дел од материјалите дома, а остатокот знаев каде да го лоцирам на едноставен, брз и безбеден начин. Таа содржи 177 страници, 62 фотографии од претставите (црно-бели скенови), 14 скенови на плакати/програмчиња од сите 14 претстави. Вкоричена е во тврд повез“, вели за весникот ВЕЧЕР Александра Бошковска.

Како што ни истакнува таа, книгата е составена од 14 поглавја, кои детално претставуваат 14 театарски постановки на текстови на Горан Стефановски во Драмски театар Скопје. Станува збор за претставите „Јане Задрогаз“, „Диво месо“ (два пати), „Хај-Фај“, „Дупло дно“, „Тетовирани души“ (два пати), „Кула вавилонска“, „Чернодрински се враќа дома“, „Сега му е мајката“, „Жив човек“, „Лет во место“, „Демонот од Дебар Маало“ и „Огнени јазици“.

Дупло дно

„Во секое поглавје се застапени: основни податоци за текстот, листа на учесници во авторскиот тим што ја создал претставата, број на изведби, датум на премиера, извадоци од критики, фотографии од претставите, како и информации за награди и учество на фестивали, доколку ги има. Паралелно со овие 14 поглавја, течат две приказни кои ни го откриваат контекстот на овие постановки: 1) хронологија на поважните општествени (политички, уметнички, научни, културни, технички…) настани што го обликуваат овие 39 години соработка; и 2) хронологија на поважните датуми во животот на Горан Стефановски, како и останатата творечка дејност што ја создава надвор од сцената на Драмски театар“, додава таа.

Александар Милосављевиќ, театролог од Србија, пак, во текстот „Писателот и неговиот театар“ објавен во специјализираното списание за театар „Сцена“ кое го издава Стериино Позорје, за книгата ќе посочи: „Насловот ‘Горан во Драмски’ не е последица на евентуална, неумесна приватизација која еден театар ја воспоставува наспрема опусот на меѓународно признатиот писател, автор на 30 драмски дела, сценски либрета и едночинки, туку се базира на фактот дека во скопскиот Драмски театар се изведени премиерите на 14 дела на Стефановски, од кои 8 праизведби, што значи дека врските меѓу драматургот и овој театар биле исклучително значајни и цврсти. За длабочината на тие релации, како што потсетува авторката на книгата, сведочат и многу факти од животот на Горан Стефановски. Уште од самото раѓање, семејно и по потекло евидентно судбински врзан за Театарот, Стефановски не се спротивставува на запишаното во гените туку упишува драматургија, а своите релации кон театарот ги потврдува и со драмите што ги пишува, на пример, драмата ‘Јане Задрогаз’“.

Јане Задрогаз

Но тој во својот текст и ќе се праша: Ако Горан навистина беше, а секако дека е така, првокласна театарска личност, зошто толку цврсто, и со толкав број премиери и праизведби на своите драми се врза баш за Драмски?

Диво месо, 1979

„Одговорот на ова прашање го нуди Александра Бошковска само со набројувањето на имињата на режисерите, претставници на различни генерации, кои на сцената на овој театар ги поставуваа драмите на Стефановски, а на тој список се Љубиша Георгиевски, Паоло Маџели, Димитар Станковски, Александар Поповски, Љупчо Георгиевски, Дејан Дамјановски – но пред сè – Слободан Унковски. Токму тој во Драмски театар ќе режира дури седум драми на Горан. Несомнено Стефановски е еден од најдобрите и најзначајните драматурзи не само во релациите на македонскиот театарски живот, туку и на Балканот, но и на многу пошироки простори, па оттука не изненадува што најдобрите и најуспешните режисери се трудеа да ги оживеат неговите дела на театарската сцена…“, додава меѓудругото Милосављевиќ.

Српскиот театролог го завршува својот текст со зборовите: „’Горан во Драмски’ на Александра Бошковска е драгоцено сведоштво за плодната и успешна соработка на големиот писател и значајниот театар, за уметничките дострели на таа соработка но истовремено оваа книга е за пофалба вреден модел како треба да се однесуваме кон наследството кое зад себе го остава театарската уметност за која премногу често велиме дека е ефемерна. Нема никаков сомнеж дека ова дело ќе биде значајна референца во претстојните театролошки истражувања кои се однесуваат на Стефановски, режисерите кои на сцена ги поставуваа неговите дела и Драмскиот театар. Воедно, се надеваме дека книгата ќе биде поттик за создавање на слични дела“.

Тетовирани души, 1986

Монографијата „Горан во Драмски“ беше промовирана во Центарот за култура „Марко Цепенков“ во Прилеп во рамките на годинешниот Меѓународен театарски фестивал „Војдан Чернодрински“.